Falafeltaferelen

Vanochtend vroeg ben ik terug gevlogen naar Brussel, en inmiddels zit ik weer in mijn knus appartement in Antwerpen. Ik heb al met al een erg inspirerende tijd beleeft op Lesbos en heel veel leuke/lieve mensen leren kennen. Ik heb de laatste 2 weken in Panagiouda (dorpje ten noorden van Mytilini) doorgebracht, waar ik via via een appartementje heb kunnen vinden. In deze twee weken heb ik met Doc Mobile gewerkt in het One Happy Family (OHF) community center tegenover het andere, en naar het schijnt goed georganiseerde kamp Kara Tepe. Bij OHF hebben ze erg veel voorzieningen: dagelijks 800 unieke bezoekers naar het schijnt en ze kunnen er terecht voor koffie, speeltuin, school, sport, tuinieren, krachttraining, en nog een paar leuke zaken. Een mooi initiatief, de sfeer is er erg positief en het biedt ademruimte voor de mensen die in kamp Moria verblijven.

Het was bij Doc Mobile een andere manier van werken, waar ik aan moest wennen. Ook de visie was anders (een beetje tussen acute en chronische zorg in), en niet altijd 100% goed uitgedacht - maar dat is ook lastig in de continu veranderende situatie op het eiland en het grote tekort aan degelijke medische zorg. Het was erg leerzaam om met Rosalie samen te werken, zij is een verpleegkundige uit Nederland die al zo'n 2 jaar op het eiland woont en werkt. Ze heeft heel veel meegemaakt hier (o.a. bestorming van een kliniek), maar is een baken van optimisme - erg inspirerend!

De sfeer is bij Doc Mobile ook veel beter dan bij Stichting Bootvluchteling (SBV), als ik eerlijk ben. De samenwerking met kampbewoner-vertalers was bij SBV erg stroef - we mochten niets met ze doen, niet op bezoek gaan in tent of isobox, en (groot discussiepunt), en we mochten ook geen falafel voor ze kopen. We namen elke dag een boodschappentas mee met daarin een stuk of 40 boterhammen met daarop een laag pesto, kaas, tomaat, komkommer, en soms nog een laag roomkaas. Na 2 dagen ben je dat al best wel beu als avondeten! Dus we kochten regelmatig broodjes falafel bij een tentje om de hoek dat gerund werd door een aantal kampbewoners. De coördinatoren hebben dit uiteindelijk expliciet verboden omdat we geen voedsel mogen kopen voor de vertalers - maar ze mochten gek genoeg wel van onze pappige boterhammen meeëten. Men was beslist: geen falafel meer. Ach ja, als ik het zo opschrijf lijkt het een klein ding, maar als je onder die omstandigheden werkt dan is het fijn als je iets hartigs en warms kan eten, en dan lijkt zo'n regel nogal schools en kinderachtig en daarnaast niet eens erg logisch. Het principe zou zijn dat je alle kampbewoners gelijk moet behandelen, maar dat gaat niet op als je hebt over vertalers die hard werken zonder enige compensatie. En we kunnen als artsen moeilijk lekker falafel eten en tegen de vertalers zeggen dat ze maar zo'n vochtige boterham moeten pakken...

Hoe anders is het bij Doc Mobile, waar we wel gewoon samen met de vertalers aten, en samen iets konden gaan drinken, en dus naast het werk de kans hadden om een vriendschap aan te gaan. Wat volgens mij alleen maar normaal is, want je bent collega's en werkt op een intense manier samen.

De laatste 2 weken waren in het bijzonder erg zwaar voor de vrijwillige artsen op het eiland omdat Medecins Sans Frontieres/Artsen zonder Grenzen (MSF, psychiatrische kliniek) en International Rescue Comitee (IRC, psychologen met mogelijkheid tot verwijzing naar psychiater) beide de mogelijkheid tot het aanmelden van nieuwe patiënten hadden stopgezet. Het was dus met andere woorden niet meer mogelijk om zelfs de meest ernstig depressieve, suïcidale, psychotische en getraumatiseerde patiënten te verwijzen naar deze psychologen en psychiaters. Dit betekende dat we de patiënten die we zagen alleen maar voor een vijftal dagen antipsychotica konden aanbieden en natuurlijk enkel als ze dit nodig hadden, samen proberen zoeken om de draaglast te verminderen en de draagkracht te vergroten (bijv. sport beoefenen of naar de kerk gaan), maar dit was heel veel minder dan wat deze mensen op dat moment nodig hadden. Gespecialiseerde traumaverwerking, antidepressiva, intensieve therapie... Het was plots niet meer mogelijk. Je voelt je erg machteloos als arts, want je weet wat iemand nodig heeft maar je kan hem/haar niets bieden qua perspectief - behalve geduld blijven uitoefenen en hopen dat de organisaties binnen een aantal weken weer nieuwe aanmeldingen accepteren.

Het is symptomatisch voor de 'mental health crisis' zoals MSF ze beschrijft: door de overbevolking in het kamp slapen de mensen met 20-30 man in een isobox. Iemand met een post-traumatisch stresssyndroom (bijv. door meervoudige verkrachting of het aanschouwen van de moord op een familielid) begint 's nachts te roepen en te gillen van de nachtmerries, wordt uit de isobox gesmeten en moet het verder zelf maar uitzoeken. Geen slaap betekent nog meer stress en minder weerbaarheid, meer kans op het uitlokken van psychose en depressie... Die op hun beurt weer tot problemen leiden en behandeling nodig hebben die niet voorhanden is. Het is een vicieuze cirkel, en de NGO's (niet-gouvernementele- of overheidsorganisaties als SBV en MSF) kunnen de druk absoluut niet aan.

Mensen met deze psychische problemen zitten daarnaast ook gewoon 'vast' op het eiland, want ze mogen niet weg voordat ze toestemming krijgen om vrij te reizen door Griekenland. Dan moeten ze nog wachten tot hun eerste gesprek ter beoordeling van de asielaanvraag, vaak pas 6 tot 12 maanden na aankomst. Mensen verkeren dus in grote onzekerheid, er is m.a.w. geen toekomstperspectief en er is weinig tot geen mogelijkheid om te werken of andere activiteiten te ondernemen dus er blijft weinig over dan na te denken over het verleden en de keuzes die daarin gemaakt zijn en de dingen die zijn gebeurd. Heel erg zwaar met andere woorden: je zou van minder ongelukkig kunnen worden.

Het zou wat mij betreft een hoop ellende schelen als het hele asielproces versneld zou kunnen worden, maar de Griekse overheid lijkt hier voorlopig weinig haast mee te maken. En de andere Europese landen zouden natuurlijk kunnen helpen door een deel van de last over te nemen of ondersteuning te bieden. Maar geen enkele leider wil z'n vingers in het huidige politieke klimaat verbranden. Want je moet maar durven: iemand na een uitputtende reis een warm welkom bieden, en de hulp die hij/zij nodig heeft om de draad weer op te pakken...

Vluchtelingen zijn gewoon mensen die op zoek zijn naar een beter bestaan. Waar geen oorlog of gewelddadig conflict is, waar voldoende voedsel is, waar je kan werken en waar je kinderen naar school kunnen gaan om een toekomst op te bouwen, waar je kan stemmen op de kandidaat van je voorkeur zonder bang te hoeven zijn voor vervolging, waar je naar de dokter kan met al je problemen... Zoals wij dat in West-Europa al 73 jaar gewend zijn (einde WO2), maar waar dat in grote delen van de wereld op dit moment geen realiteit is. Ik besef dat het onrealistisch is om iedereen die daar om vraagt te laten profiteren van een welvaartsstelsel, maar je moet mensen toch op zijn minst op korte termijn duidelijkheid kunnen bieden over hun kansen op asiel, en tijdens de wachtperiode een minimale levenskwaliteit bieden. Het huidige afschrikwekkende asielbeleid van de EU is onmenselijk en staat in schril contrast met de Europese humanistische kernwaarden van solidariteit, persoonlijke vrijheid en menselijke waardigheid.

Ik denk dat ik later terug zal gaan, maar hoe en wanneer weet ik nog niet. Voorlopig ga ik terug aan de slag als huisarts in Antwerpen voor de komende maanden. Bedankt om mijn verhalen te lezen, hopelijk hebben ze een inkijkje kunnen geven in de gaarkeuken van het Europees asielbeleid en de situatie in Griekenland.